Travma Sonrası Stres Bozukluğu

by Editor Aralık 10, 2019 39 Views

TRAVMA

Travma: Stres yaratıcı bir duruma karşı (savaş, kaza, beklenmedik şekilde sevilen birinin kaybı, istismar gibi) verilen güçlü bir duygusal tepkidir. Travma var olan durum geçtikten yıllar sonra bile kişide duygusal ve fiziksel semptomlar yaratmaya devam edebilir.

Risk Faktörleri

Travmatik deneyim beklenmedik ise
Kişi eskiden benzer travmalar yaşamış ise

Deneyim tekrarlanmış ya da uzun bir sürede gerçekleşmiş ise
Travma çocukluk döneminde gerçekleşmiş ise
Kişi deneyim sırasında öğrenilmiş çaresizlik deneyimlemiş ise 
Kişi travma haricinde başka stres verici durumlarla da karşılaşmış ise travma daha stres verici algılanır.

Travmanın Semptomları

Herkesin yaşadığı travmatik deneyim özneldir. Kimileri her semptomu gösterir, ötekiler ise çok azını. Aşağıdakiler genel olarak kişilerin travma sonrasında yaşadığı semptomlardır:

Travmayı hatırlatan şeyler (anılar gibi) kaçınmak              
Huzursuzluk, gerginlik, öfke ve diğer negatif duygular
Travmatik olaya dair flashbackler                                       
Travmatik olaya dair kendini suçlama

Abartılı irkilme tepkileri                                                      
Kabus görme ve diğer uyku problemleri

TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) aşırı bir travmayı takiben kişide gelişen yoğun korku, dehşet ve çaresizlik hisleri ile karakterizedir. Akut stres bozukluğundan farkı akut stres bozukluğunun olayın hemen ardından görülmesi ve 1 ay içerisinde yok olmasıdır. Travma sonrası stres bozukluğu kişi için ciddi stres yaratan bir olayı takiben gelişir ve belirtileri en az 1 ay devam eder. Bu kişilerin neredeyse yarısı 3 ay içerisinde iyileşir ancak küçük bir azınlığının semptomları yıllarca devam eder. En önemli belirtileri “tekrar yaşama” (flashbackler, rahatsız edici imgeler, kabuslar), “kaçınma” (olayı hatırlatan kişilerden, durumlardan, yerlerden) ve “aşırı tetikte olma” (çok gergin olma, dikkatin dağılması, konsantre olamama, uyku problemleri gibi)’dir. Bu semptomlar kişinin hayatında önemli strese ve işlevselliğin bozulmasına yol açar. Aşağıda en önemli semptomları verilmiştir:

Semptom	Tanımı	Kişinin Tanımı
Dikkatini bir şeye verme yeteneğinin kaybolması	Kolayca dikkatin dağılması	“Hiçbir şeye uzun süreli odaklanamıyorum”
Travma yaratan olaya dair unutkanlık	Travmatik olaya dair önemli bir parçayı unutmak	“Yaşadığım olayın bazı parçaları bende net değil, hatırlayamıyorum”
Düzensiz algılar	Garip veya sıra dışı algılara sahip olma: gerçeklik hissinin gitmesi, bedenden ayrı yaşama gibi	“Genellikle sanki zaman yavaşlamış, ben bedenimden sıyrılmışım başka bir yerdeyim gibi hissediyorum”
Sosyal İzolasyon	Sosyal iletişimden ve aktivitelerden kaçınma	“Diğerleri ile sosyal iletişime neredeyse hiç ilgim kalmadı”
Zevkin veya İlginin Kaybolması	Günlük işleri yaparken ilginin veya zevkin yok olması	“Önceden keyif aldığım şeylerden keyif almaz oldum”
Anksiyete	Sık sık korku dolu ve endişeli hissetme	“Çok aşırı endişeliyim”
Gerginlik	Kolaylıkla sinirlenme, kızabilme	“Çok kolay öfkeleniyorum ve diğerlerine bağırabiliyorum”
Suçluluk ve Utanç	Sık, kalıcı ve yoğun bir şekilde suçluluk duyma, utanç hissetme	“Kendimi çoğu zaman suçlu veya utanmış hissediyorum”
Aşırı Tetikte Oluş	Aşırı yoğun bir şekilde tehlike sinyallerine tetikte olma	“Tehlikeyi karşı daima tetikteyim”
Kolaylıkla İrkilme	Beklenmedik durumlar karşısında hemen irkilme	“Beklemediğim bir ses karşısında hemen irkiliyorum”
Stres verici anılardan veya hatırlatıcılardan kaçınma	Travmaya dair stres yaratan anıları hatırlatacak şeylerden uzak durma	“Bu olayı bana hatırlatacak her şeyden kaçınıyorum”
Travmaya dair korkunç rüyalar görme	Travmayı hatırlatan duygusal olarak stres verici rüyalar/kabuslar görme	“Bu olaya dair sürekli stres veren rüyalar kabuslar görüyorum”
Flashbackler	Şu anda yaşanıyormuş gibi travmatik durumu tekrar tekrar yaşama	“Bu olayın bazı kısımlarını sanki şimdi canlı oluyormuş gibi tekrar tekrar yaşıyorum”
Uykusuzluk	Tetikte olmaktan kaynaklı uykusuzluk çekme	“Tehlikelere karşı o kadar tetikteyim ki artık uyuyamaz oldum”

Komorbidite

TSSB’ye sahip kişilerde genellikle acı veren suçluluk duyguları olur. Bu da onları majör depresyon a, madde kullanım bozukluklarına, panik bozukluğa, agorafobiye, sosyal kaygı bozukluklarına ve yaygın kaygı bozukluğuna yatkın hale getirir. Bu bozukluklar kişinin TSSB geliştirmesine ön etken olabilir, onu takip edebilir veya aynı anda gelişebilir.

Görülme Sıklığı

TSSB’nin kişilerin yaklaşık %8’inde görüldüğü düşünülmektedir. bu bozukluğa sahip kişilerin 3’te 1’inden fazlası tecavüz kurbanları, eski askerler, sosyal veya politik olarak dışlanmış ve işkence görmüş kişilerdir.

Etkili Terapiler

Her kişinin yaşadığı travma kendisine özgüdür. Dolayısıyla tedavinin de bu şekilde özelleştirilmesi gerekmektedir. Bu anlamda bireysel travma odaklı bilişsel davranışçı terapi, TSSB’nin tedavisinde etkilidir. Antidepresan kullanımı bilişsel davranışçı terapiler ile kombinlendiğinde en etkili sonuca ulaşılmaktadır.

Kaynaklar

Folliette, V. M., & Ruzek, J. I. (2018). Travmaya Yönelik Bilişsel Davranışçı Terapiler, Litera Yayıncılık: İstanbul

https://www.mentalhealth.com/home/dx/posttraumaticstress.html